فرق «دروغ» با «سخن نادرست» — فلُّ سَفَه
پنجشنبه، ۹ فروردين ۱۴۰۳ | 
Thursday, 28 March 2024 | 
شماره: ۴۳۴
نويسنده: محمد سعید حنایی کاشانی
درج: دوشنبه، ۲ شهريور ۱۳۹۴ | ۱۱:۱۲ ب ظ
آخرين ويرايش: دوشنبه، ۲ شهريور ۱۳۹۴ | ۱۱:۱۲ ب ظ
موضوع: اخلاق

  • فرق «دروغ» با «سخن نادرست»

چند سالی پیش در میان جمعی از مهتران، صاحبان مدارک و مدارج دانشگاهی (دکترها، استاد تمام‌ها)، اما نه لزوما اهل فضل و کمال، نشسته بودم. یکی از کهتران سخنی بر زبان راند، یکی از صاحبان مدارک و مدعیان دانشمندی و استادی تمام به حسب احکام اداری، اما انسانی ناتمام به ارزیابی شخص من، رگ غیرتش بجنبید و چنانکه گویی چیزی نمانده است از فرط خشم مویرگ‌های چهره‌اش از هم بشکافد خطاب به گوینده به‌تندی گفت: «شما دروغ می‌گویید!» آن کهتر به آن مهتر خیره نگریست و لبخندی تلخ زد و دیگر چیزی نگفت. من نیز خاموش ماندم و به حیرت در آن گستاخ بی‌مایه نگریستم. در شگفت ماندم از دانش و ادب فرومایه‌ای که به نهایت مدارج علمی رسیده است، اما هنوز فرق «دروغ» با «سخن نادرست» را نمیداند و حتی رعایت «ادب» نیز نمی‌کند و در میان جمعی از همتایان و همکاران همکار خود را به دروغگویی متهم می‌کند، بی هیچ شرم و انصافی!

فرض کنیم کسی سخنی گفت نادرست و نامنطبق با واقع، آیا او دروغگوست و می‌توان او را «دروغگو» نامید؟ آیا نادرستی و خلاف واقع بودن سخن این جواز را به ما می‌دهد که گویندۀ سخن را «دروغگو» بنامیم؟ خیر. سخنان می‌توانند خلاف واقع و نادرست و باطل باشند، اما گوینده دروغگو نباشد! دروغگویی مستلزم این است که شخص بداند «حق» چیست اما «خلاف» آن را بگوید و حق را «بپوشاند». اما کسی که سخنی نادرست می‌گوید اما خود نیز نمی‌داند که آن سخن نادرست است چگونه می‌تواند دروغگو باشد؟ ما چگونه می‌توانیم ثابت کنیم کسی چیزی را به‌درستی می‌دانسته است و بعد آن را به‌عمد به صورتی نادرست بیان کرده است؟ دروغگو دانستن کسی به معنای صدور دو حکم است: ۱) کسی سخن نادرست می‌گوید و ۲) آن کس به عمد این سخن نادرست را می‌گوید! اما من چگونه می‌توانم از «دل» کسی خبر داشته باشم و به نیت او آگاه باشم و از نادرستی سخن او نتیجه بگیرم که او به‌عمد این سخن نادرست را گفته است؟ ادب و انصاف حکم می‌کند که ما هرگاه سخن نادرستی از کسی می‌شنویم، به او بگوییم: «این مطلب چنین نیست. نادرست به عرض شما رسانده‌اند، این سخن نادرست است». ما حق نداریم قضاوتی اخلاقی بکنیم و از نادرستی سخن کسی «دروغگویی» او را نتیجه بگیریم، مگر اینکه بر ما به طور کاملا عینی ثابت شود آن شخص چیزی را که درست بوده می‌دانسته است اما آن را به‌عمد دگرگون و تحریف کرده است! دروغگویی و راستگویی اشخاص قضاوت‌های اخلاقی‌ ما دربارۀ آنهاست، این قضاوت‌ها شاید موجه باشند و شاید ناموجه. اما بحث از درستی و نادرستی سخنان به قضاوت‌های علمی ما مربوط است. ما در علم با «درستی» و «نادرستی» گزاره‌ها سر و کار داریم نه با نیت اشخاص. کسی که مطلب نادرستی می‌گوید لزوما دروغگو نیست! بنابراین، در جایی که سخن نادرستی به زعم خودمان از کسی می‌شنویم، گفتن «سخن شما نادرست است. مطلب این طور نیست. چنین نیست که می‌فرمایید» یا هر بیان مؤدبانۀ دیگری که گوینده را در بر نگیرد، مقتضای ادب و اخلاق و عدالت است، اما «شما دروغ می‌گویید»، بی‌ادبی و افترا و تهمت و رفتاری غیراخلاقی و غیرانسانی و ستم است.



آدرس دنبالک اين مطلب: http://www.fallosafah.org/main/weblog/trackback.php?id=434
مشاهده [ ۲۸۷۸ ] :: دنبالک [ ۰ ]
next top prev
دفتر يادها گفت و گوها درسها کتابها مقالات کارنامه
يکشنبه، ۳ شهريور ۱۳۸۱ / پنجشنبه، ۹ فروردين ۱۴۰۳
همه‌ی حقوق محفوظ است
Fallosafah.org— The Journals of M.S. Hanaee Kashani
Email: fallosafah@hotmail.com/saeed@fallosafah.org
Powered By DPost 0.9