• ایفی‌گنیا

قربانی کردن فرزند در مقام پرداخت کفارۀ گناه یا بخشیدن هدیه به خدایی خشمگین برای طلب باران و نجات قوم یا برای رسیدن به قدرت یا ثروت یا حفظ آن رسمی رایج در تاریخ بشر بوده است، دست کم از عصر انسان نئاندرتال، اما طلب قربانی از دوست برای اثبات دوستی گویی تنها با خدای ابراهیم است که آغاز می‌شود! تراژدی «ایفی‌گنیا»ی یونانی، که این روایت سینمایی مایکل کاکویانیس از آن را بسیار می‌پسندم، از جهتی، همچون ماجرای ابراهیم، نوید عصری جدید در تاریخ انسان است: خدایان همچون اعصار پیش از تاریخ هنوز از انسان قربانی انسانی می‌خواهند، اما گویا دیگر می‌خواهند اعلام کنند که عصر قربانی کردن انسان سپری شده است. خدایان یونانی «ایفی‌گنیا» دختر آگاممنون را به کفارۀ کشته شدن آهویی به دست سربازانش در حریم معبد از او به عنوان «قربانی» می‌گیرند، اما دخترش را نمی‌کشند، و البته رسمی جدید نیز اعلام نمی‌کنند! خدای ابراهیم گویی هنوز رابطۀ انسانوار با خدا را می‌پذیرد، اما رسم را اندکی تغییر می‌دهد و قربانی کردن حیوان را به جای انسان رسم می‌کند. عمل ابراهیم نوعی تغییر سنت با خود سنت است. سنتی هزاران ساله در قربانی کردن انسان به قربانی کردن حیوان تغییر می‌یابد. اما «قربانی» همچنان پابرجاست، چون در هر رابطۀ دوستانۀ انسانی «بخشش»، «گذشت» و «فدا کردن خود» اصل است. نمی‌توان کسی دیگر را دوست داشت و همچنان «خود» ماند و از «خود» نگذشت.