• آیا سیاستمداران فیلم هم می‌بینند؟

گاهی فیلمی یا رمانی یا داستانی کوتاه بهتر از هر تحلیل یا گزارش جامعه‌شناختی یا روزنامه‌نگارانه می‌تواند افشاگر روابط نادرست یا بی‌عدالتی‌های موجود در جامعه باشد، بی‌عدالتی‌هایی که روان آدمی را می‌آزارند و گاه او را به سرحد جنون و ویرانگری خود یا جامعه‌اش می‌کشانند. فیلم فرانسوی «رمز نامعلوم: قصه‌هایی ناتمام از چند سفر» (۲۰۰۰)، ساختۀ فیلمساز صاحب‌نظر و صاحب‌سبک اتریشی میشائیل هانکه، از آن فیلم‌هایی است که این روزها دیدن دارد. آغاز و پایان فیلم خود گویای همۀ چیزهایی است که این فیلم می‌خواهد بیان کند، یا به عبارت دیگر، پیامی که می‌خواهد بدهد اما گویا فهمیده نمی‌شود! کودکی به زبان بی‌زبانی و با ایما و اشاره می‌خواهد با همتایانش لال‌بازی کند تا حدس بزنند که او چه می‌گوید و از این حرکات چه منظور دارد. این همان رمزی است که بر کودکان همبازی در آغاز فیلم معلوم نمی‌شود و شاید بر ما نیز. اما در پایان فیلم که کودک باز لال‌بازی می‌کند چطور؟

نخستین قصۀ فیلم به‌ویژه برای «آمران معروف و ناهیان منکر»، البته به شیوۀ شهروندی و غیردینی و مدنی، آموزنده و عبرت‌انگیز است. جوانی سیاهپوست و سومالیایی – فرانسوی می‌خواهد جوانی سفیدپوست و فرانسوی را ادب کند تا دیگر پاکت دورانداختنی‌اش را به دامان زنی بی‌خانمان یا گدا پرتاب نکند. سعی می‌کند او را وادارد که از زن عذرخواهی کند. نتیجۀ کار، خودداری جوان سفیدپوست و برخورد و درگیری دو جوان و آمدن آژان و دستگیری جوان سیاه، و درست شدن دردسر برای خود و خانواده‌اش، و کشف اقامت غیرقانونی زن رومانیایی بی‌خانمان و اخراج او از فرانسه است. شرّ از این بدتر که بخواهی کار خیر کنی و کسی را با گردن کلفتی ادب کنی! هانکه سپس به روایت برش‌هایی کوتاه از زندگی آدم‌های فیلمش می‌پردازد تا هرچه بیشتر ما را با جهان غم‌انگیزی آشنا کند که در آن به سر می‌بریم. خوشبخت‌ها در این جهان چه اندک‌اند.