• «تیموکراسی»: از «مدینهٔ کرامت» تا «سلحشورسالاری» و «توانگرسالاری»

اصطلاح «تیموکراسی» یا، در صورت دوم آن، «تیمارشی» را مترجمان فارسی عصر جدید یا به برابرنهاده‌هایی مانند «حکومت ثروتمندان»، «حکومت ملاکین»، «حکومت متفاخران»، «حکومت جاه‌‌طلبانه»، «سلحشورسالاری» و «توانگرسالاری» برگردانده‌اند، یا تنها «تیموکراسی» و «تیمارشی» گفته‌اند، بدون هیچ توضیح و تفسیری، جز آنچه از متن و شرح یا تفسیر نویسنده برمی‌آید. اما این اصطلاح در نوشته‌های فارابی و خواجه نصیر طوسی به «مدینهٔ کرامت» ترجمه شده است که نشان‌دهندهٔ تفاوت بارز ترجمه‌های مترجمان یونانی‌دان و فلسفه‌دان سده‌های نخست هجری با مترجمان عصر جدید در فارسی و عربی امروز است که معمولاً از زبان‌های فرانسوی و انگلیسی و آلمانی ترجمه می‌کنند و نه‌تنها یونانی بلکه اغلب حتی فلسفه نیز نمی‌دانند! در زیر بحثی می‌کنم از اینکه اصطلاح «تیموکراسی» یا «تیمارشی» در اصل چه معنایی می‌دهد و چرا این برابرنهاده‌های متفاوت در ترجمه‌های فارسی عصر جدید پدید آمده است و آن را در اصل چه باید گفت و آیا ترجمهٔ قدیم عربی از یونانی نیز دقیق است؟ و آنگاه به این نکته می‌پردازم که سیر تاریخی دگرگونی معنایی «تیموکراسی» یا «تیمارشی» چه بوده است و چرا معنای آغازین و لفظی این اصطلاح علاوه بر «جاه‌سالاری» معنای «داراسالاری» نیز یافته است و با دو اصطلاح دیگر «سلحشورسالاری» (؟) یا «سپاه‌سالاری» (“stratocracy”) و «توانگرسالاری» (“plutocracy”) اشتباه شده و یکی گرفته شده است.

واژگان کلیدی: تیموکراسی، تیمارشی، مدینهٔ کرامت، حکومت ملاکین، حکومت متفاخران، حکومت جاه‌طلبانه، سلحشورسالاری، توانگرسالاری، سپاه‌سالاری، جاه‌سالاری، داراسالاری، ابونصر فارابی، خواجه نصیر طوسی، علیاکبر دهخدا، حمید عنایت، محمود حیدریان، جلالالدین مجتبوی، محمد حسن لطفی، محمد آراسته‌خو، داریوش آشوری، خشایار دیهیمی
 

فایل پی دی اف را از اینجا بردارید