• توصیف و شرح رابرت سولومون/سالومون از «ایمان بد»

من اولین بار در سال ۱۳۷۷ در کتاب «فلسفهٔ وجودی»، هرمس (۱۳۷۷، وجودگرایی، ۱۳۹۹) «ایمان بد» را برای ترجمهٔ اصطلاح سارتر به کار بردم و گمان می‌کنم تا امروز «تنها» کسی باشم که این کار را کرده است (هرچند شنیدم که یکی از دانشجویان سابقم در ترجمهٔ کتابی از همین معادل برای ترجمهٔ این اصطلاح سارتر استفاده کرده است!). و سپس شرحی در دفاع از ترجمهٔ خودم و نقد ترجمه‌های دیگر نوشتم. در ترجمهٔ «فلسفهٔ اروپایی» به قلم رابرت سالومون نیز همین کار را کردم. برخی مفسران و شارحان فلسفهٔ سارتر از تعبیر «خودفریبی» برای توضیح این مفهوم بسیار پرمناقشهٔ سارتر استفاده کرده‌اند تا جایی که گویی «ایمان بد» و «خودفریبی» یک چیزند. اما چنان‌که برخی نویسندگان دیگر به این گروه پاسخ داده‌اند این‌دو یکی نیستند. «ایمان بد» البته متضمن خودفریبی هست، اما با «خودفریبی» یکی نیست. برخی فرهنگ‌های انگلیسی به‌درستی آن را «صورتی از خودفریبی» گفته‌اند و برخی دیگر حتی همین کلمهٔ «خودفریبی» را هم به کار نمی‌برند. من هم در حاشیهٔ ترجمه‌ام گفته‌ام که «ایمان بد» «نوعی خودفریبی است» و در متن هم از «خودفریبی» برای توضیح این مفهوم استفاده شده است. اما میان اینکه بگویید «ایمان بد خودفریبی است» یا اینکه اصلاً «ایمان بد» را حذف کنید و به جایش بگذارید «خودفریبی» تفاوت بسیار است. نویسندگان انگلیسی دست کم این کار را نکرده‌اند. و اگر برخی مترجمان این کار را کرده‌اند، در واقع، سارتر را «اصلاح» یا «ویرایش» کرده‌اند، یا به تعبیر امروزی «دور» زده‌اند. بخش بزرگی از تحقیق دانشگاهی در جهان دارای فلسفه صرف بازاندیشی در خصوص مفاهیم آثار فلسفی می‌شود و شما اگر امروز فقط بخواهید دربارهٔ همین یک مفهوم سارتر تحقیق کنید صدها مقاله و کتاب هست که تا پایان عمر هم نمی‌توانید همهٔ آنها را بخوانید. متون فلسفی را نمی‌توان با کمک فرهنگ‌های لغت ترجمه کرد. اگر اکنون پس از ۷۰ یا ۸۰ سال گذشت از آشنایی ایرانیان با اندیشهٔ سارتر ما هنوز در ترجمهٔ یک اصطلاح او درمانده‌ایم و حتی وقتی کتاب خود او را هم ترجمه می‌کنیم باز آن را نادرست ترجمه می‌کنیم، به این دلیل است که ما اصولاً چیزی به نام «تخصص» در ترجمه و در فلسفه نداریم. اما سرانجام باید روزی از یک جا آغاز کنیم. همان بهتر که هرکدام از ما این کار را با تصحیح اشتباهات خودش و پیشرفت دانش خودش شروع کند.

صفحاتی از ترجمه‌ام در شرح این مطلب را از زبان رابرت سولومون/سالومون می‌توانید بخوانید.