• پی‌نوشت: «مسلمان» یا «محمدی»؟

دیروز دوست نادیده‌ای مطلبی در خصوص یادداشت قبلی من فرستاد که با کسب اجازه از خود ایشان آن را برای اطلاع دیگر دوستان در اینجا منتشر می‌کنم. از این دوست گرامی سپاسگزارم.

با عرض سلام. غرض از مزاحمت این که من یادداشت شما را درباره‌ی اصطلاح muhammadan خواندم و چند نکته به نظرم رسید که به اطلاع شما برسانم. 

اول این‌که به نظر می‌رسد این اصطلاح به جای صفت islamic هم استفاده می‌شده است. یعنی در بعضی از متون قدیمی‌تر به شکل muhammadanism برای دین محمد آمده است. همان‌طور که نویسنده‌ ویکی‌پدیا نوشته تا اواسط دهه شصت میلادی هنوز بعضی از این اصطلاح استفاده می‌کرده‌اند. جالب است که عنوان کتاب‌هایی که با این مشخصات می‌شناسم در دو دهه اخیر تغییر کرده است. مثلا کتاب بسیار معروف گلدزیهر Muhammedanische Studien به Muslim Studies ترجمه شده است. یا عنوان کتاب نه چندان قدیمی شاخت با نام The Origins of Muhammadan Jurisprudence که کتاب بعدی‌اش را با عنوان An Introduction to Islamic Law نوشته است.

اما در مورد این که چرا اسلام و مسلمانان را به این نام می‌خوانده‌اند به نظر می‌رسد که این به قیاس Christianity ساخته شده است. به خصوص با لحاظ کردن این‌که اولین آشنایی اروپاییان با اهل سنت بوده ‌است و در تسنن وزن شخصیت حضرت محمد بسیار بیشتر از ورژن‌های دیگر آن است. دوم این‌که اروپاییان قرآن را نوشته محمد می‌دانستند. من این استدلال به نظرم معقول‌تر می‌رسد. من این مطلب را در منبعی در مورد مسلمانان خوانده‌ام ولی متأسفانه یادم نمی‌آید که کجا بوده‌است. احتمالاً در این کتاب. من الآن به آن دسترسی ندارم ولی احتمال می‌دهم در این مورد آن‌جا خوانده باشم. در زبان فرانسه اما چیزی شبیه این ندیده‌ام چون آن‌ها به مسلمان musulman می‌گویند که برگرفته از مسلم عربی است. فرهنگ لاروس هم مدخلی به عنوان mahometan که به نظر نسخه فرانسه این واژه باشد ندارد.

مجید منتظرمهدی