• فیلم سوسیالیسم

از اواخر دهۀ چهل تا میانۀ دهۀ پنجاه خورشیدی که سینمای هنری و اندیشمندانۀ جهان به کوشش مترجمان و ناقدانی همچون مرحوم مهندس هوشنگ طاهری و دکتر هوشنگ کاووسی و مرحوم بهرام ر‌ی‌پور و پرویز شفا و بهمن مقصودلو و جمشید ارجمند و جمشید اکرمی و بهزاد عشقی و برخی کسان دیگر رفته رفته به سینمادو‌ستان ایرانی معرفی می‌شد، نامی که در این میان بیش از هر فرد دیگری در برخی نشریات فرهنگی سینمایی، از جمله نشریۀ سینمای آزاد (سینمای هشت میلیمتری)، به چشم می‌خورد نام ناقد و نظریه‌پرداز و فیلمساز فرانسوی ژان - لوک گُدار بود. اما نکتۀ جالب توجه آنکه در آن زمان شاید یک فیلم هم از او در سینماهای عمومی یا تلویزیون ملی ایران نشان داده نشده بود، البته تا جایی که من می‌توانم به خاطر بیاورم، گذشته از جشنوارۀ بین‌المللی فیلم تهران و فیلمخانه ملی ایران یا انجمنهای خصوصی نمایش فیلم. فیلمسازان همفکرش همچون کلود شابرول و فرانسوا تروفو ( که فیلم «فارنهایت ۴۵۱» او بارها از تلویزیون پخش ‌شد و طرفداران بسیار نیز داشت) از این حیث بخت‌یارتر بودند و فیلمسازانی همچون برگمن یا فللینی یا آنتونیونی ‍و حتی پازولینی هم که جای خود را داشتند. نتیجه این بود که برای نسلی از ما که بیشتر سینما را «می‌خواندیم» تا اینکه «ببینیم»، ژان - لوک گُدار بیشتر به چریکی روشنفکر تبدیل شد که فیلم می‌ساخت و نظریه می‌پرداخت و ما می‌باید سخنان نغز او را حفظ می‌کردیم و دربارۀ هرچه می‌ساخت و می‌گفت به سرعت تمام خبری به دست می‌آوردیم. اما دهۀ پنجاه خورشیدی که به پایان رسید، ویدئو که فراگیر شد، بلوک شرق که فرو ریخت، انقلاب فرهنگی مائو که رسوا شد، تجربه‌ای تاریخی - اجتماعی که خود از سر گذراندیم، عصر دیجیتال که فرا رسید،‍ یاد گرفتیم که به این «سرباز چینی» و دیگر «سربازان چینی» اعتنای چندانی نکنیم. با این همه، او را مانند «عشق اول» به خاطر سپردیم و هرقدر هم از برخی اندیشه‌های سیاسی و سخنان یا کارهایش ناخشنود بودیم، باز مجذوب نظریه‌پردازیها و تجربه‌های جسورانۀ او در فیلمسازی ماندیم، با این فرق که دیگر گمان نمی‌کردیم گُدار «معیار» سینماست یا همه باید گُدار باشند. یقیناً، یک گُدار برای سینما کافی بود. و البته اگر امروز کسی دربارۀ این فیلمساز مبتکر چیزی می‌خواند، دیگر در این خیال نیست که چه وقت ممکن است فیلم او را ببیند. ما اکنون در زمان‍ی زندگی می‌کنیم که خود فیلمساز مشهور ما، یک روز قبل از نخستین اکران رسمی، فیلمش را در «یوتیوب» می‌گذارد تا مفت و مجانی هرکس می‌خواهد آن را ببیند. (ادامه مقاله را در اینجا بخوانید)