• اشرافیت، جامعۀ مدنی و دموکراسی

ماکیاوللی در ملاحظۀ تفاوت نظام‌های پادشاهی در اروپا (غرب) و آسیا (شرق) به خوبی در می‌‌یابد که تا چه اندازه طبقۀ اشراف در مهار پادشاه نقش داشته‌‌اند و حتی توانسته‌‌اند در مواقعی که نظام پادشاهی سرنگون می‌‌شده است دوباره نظام سرنگون‌‌شده را «اعاده» کنند! چیزی که در شرق تقریبا ناممکن بوده است. همین ثبات اجتماعی و نظام سیاسی با تمام فراز و فرودهایش توضیح دهندۀ کامیابی اروپا در برقراری نظم اجتماعی و تحول اجتماعی بهتر بوده است، ویرانی کمتر و اصلاحات پیوسته و دائمی، بی‌‌آنکه جامعه برای دگرگونی نیازمند زیر و زبر شدن‌‌های هولناک باشد. آن بخش‌هایی از ازوپا، مانند فرانسۀ بعد از انقلاب کبیر، و روسیه و ایتالیا و آلمان و اسپانیا، که بهای سنگینی برای گذار به دموکراسی پرداختند از این طبقۀ «اشراف» پرنفوذ یا به واسطۀ انقلاب‌‌های دهقانی و بورژوایی و یا به واسطۀ ضعف تاریخی این اشرافیت، بی‌‌بهره بودند یا بی‌‌بهره شده بودند. اما مهمترین امتیاز اشرافیت و ایستادگی آن در برابر پادشاه یا حاکم یا ولی امر این است که او دیگر نمی‌‌تواند با بذل و بخشش از اموال مردم گروهی نوکیسه پدید آورد یا با مصادرۀ اموال مخالفان را بترساند و دزدان و اوباشان را گرد خود جمع آورد و بر بزرگان و صاحیان حرفه و فن حکومت کند!

نظام‌‌های پارلمانی برخی کشورهای اروپایی و امریکای شمالی که امروز دو مجلسی است، مانند انگلستان و کانادا و امریکا، مجلس اعیان (سنا) و مجلس عوام (نمایندگان) میراثی است از همین سهم بزرگ اشرافیت و قدرت آن در شکل‌گیری جامعۀ مدنی.