• امریکا امریکا

شب پنجشنبه به طور اتفاقی توانستم «امریکا امریکا» (۱۹۶۳) ساخته‌ی الیا کازان را با زیرنویس يونانی و صدای اصلی تماشا کنم. البته، نصفه نیمه. فیلم را شبکه‌ی یونانی αιδερ پخش می‌کرد. از ابتدای جوانی به دنبال تماشای این فیلم بودم، اما در سال ۵۸ فقط توانستم چاپ جیبی و قدیمی (گمان می‌کنم متعلق به آغاز دهه‌ی ۴۰) ترجمه‌ی ساعدی و براهنی را از داستان این فیلم به دست آورم و بخوانم. این فیلم بر اساس داستان بلندی به قلم خود کازان ساخته شده است. این داستان در آن سالها برایم گیرایی بسیار داشت. داستان خشونتهای قومی و دینی در ترکیه. میان یونانیها و ارمنیها و ترکها. مرگ و فلاکت و مهاجرت. و بعد حتی رؤیای از تهی سرشار امریکا. فیلمبرداری سیاه و سفید، مکانها و فضاها، صحنه‌ها، شخصیتها و گفت و گوها، بازیها، همه تحسین‌برانگیز بود. از فیلمی کلاسیک در سینما هیچ کم نداشت. در برخی صحنه‌ها به یاد سرگی آیزنشتاین می‌افتادم. کشتار ارمنی‌ها و یونانیها غم‌انگیز بود و کات کردن سوختن کلیسها به مناره‌ها و صدای مؤذنان روحم را می‌آزرد. این آسمان چه فجایع که به خود ندیده است.  از خود می‌پرسیدم که چه شده است که یونانیها در این ایام عید این فیلم را پخش می‌کنند؟ بعد متوجه شدم که ظاهرا این شبکه فیلمهای سیاه و سفید و قدیمی زیاد پخش می‌کند.

امروز که عکس جنازه‌های غزه را می‌دیدم از خود می‌پرسیدم که این فلاکت کی به پایان می‌رسد. تا به کی باید سزای این حماقت را پرداخت؟ آیا هنر می‌تواند کمکی بکند. این جنگ صلیبی را پایانی هست؟