• از دین برگشته و ایمان دیگران

مدتها بود که می‌خواستم درباره‌ی این داستان اونامونو، «سنت امانوئل، کشیش نیکوکار»، چیزی بنویسم. کشیش‌ها در داستانها و رمانهای اروپایی یکی از به یاد ماندنی‌ترین شخصیتهایند. بعید است بتوانیم شخصیتهایی همچون کشیشهای رمانهای سیلونه، و حتی آن نمایشنامه‌اش، یا کازانتزاکیس یا حتی دن کامیلوی گوارسکی را فراموش کنیم. «سنت امانوئل» اونامونو هم یکی از همان کشیشهاست، کشیشی که سخت در معمای دین مانده است و تقریباً ایمانش را از دست داده است، اما از اینکه می‌بیند مردم به ایمان او «ایمان» دارند از راز درون خود پرده برنمی‌دارد تا آنان که هنوز به رستگاری امید دارند ناامید نشوند. به‌راستی، چرا می‌باید مردمان ساده‌ای را که تمامی رنج و درد زندگی‌شان را فقط خدایی می‌تواند تسکین دهد از این «مرهم» نیز ناامید کرد؟ کشیش امانوئل، کشیش ساده‌ی شهری کوچک با همین رازپوشی خود جوانی را از زندگی بی‌معنا و بزهکاری نجات می‌بخشد و آن جوان نیز مایه‌ی نجات شهر خود می‌شود. بدین سان است که بعدها کشیش حکم یکی از اولیای خدا را می‌یابد. کشیش خود ایمان نداشت اما ایمان دیگران را نیز به باد نداد. این داستان اولین بار، پیش از انقلاب، در مجموعه‌ داستانی با عنوان «هابیل و چند داستان دیگر» منتشر شد.