• حقوق بشر، اينترنت و دهکده‌ی جهانی

هانا آرنت در جايی نوشته بود که معنای واقعی «حقوق بشر» را وقتی فهميد که در فرار از تعقيب نازیها مدتی به فرانسه و ديگر کشورهای اروپايی و سپس امريکا کوچ کرد. در اين هنگام بود که او پی برد «حقوق بشر» برای مهاجران و بيگانگان، شهروندان درجه‌ی دوم، نيست؛ برای «شهروندان» درجه‌ی اول است. او به تلخی می‌گويد که آدمی که کشور ندارد چیزی به نام «حقوق بشر» هم ندارد. آدم وقتی می‌تواند مدعی حقوقی برای خودش باشد که «دولتی» هم پشت سرش ايستاده باشد. بنابراين، وقتی کسی کشوری ندارد، يعنی دولتی ندارد که او را شهروند خودش بداند و از حقوق شهروندی او دفاع کند، تنها در معرض ستم دولت و شهروندان سرزمين خود نیست، او در سرزمينهای بيگانه هم هيچ حقی ندارد، چون اتباع آنها نيست و وقتی او از اتباع آن کشورها نبود، دولت آن کشورها هم هيچ حقی برای او قائل نيست. پس چگونه می‌شود از «حقوق بشر» جهانروا یا کلی سخن گفت؟

شايد در طی اين نيم قرن برخی چیزها در اروپای غربی یا امریکا فرق کرده باشد، شايد هم دوباره در حال بازگشت به گذشته باشیم. شايد هر وقت که جنگ و نزاع در بگيرد، هر وقت که تنازع بقا اصل شود، دیگر سخن از «حقوق» بی‌معنا باشد. اما، مگر انسان حتی در «جنگ» هم خواستار قانون نبوده است؟ آيا می‌شود حتی جنگ و دشمنی را عاری از هر قانونی انجام داد و باز انسان بود؟

از میانه‌ی پاييز تا ميانه‌ی زمستان سال گذشته دو حادثه برای اين «سایت – بلاگ» رخ داد. اول «فيلتر» شدن سايت بود، بی‌آنکه به صاحب آن دلايل اين کار اعلام شود. دوم، اين خبر بود که شرکت ميزبان سايت، در کانادا، به شرکتی امريکايی فروخته شد. شرکت جديد به مشترکان قبلی اعلام کرد که به همه‌ی تعهدات شرکت قبلی پايبند است، اما می‌خواهد «سرورها»ی خود را به امريکا منتقل کند. بنابراين، مشترکان باید آماده‌ی «مهاجرت» باشند. بدین سان بود که کنترل پنل اصلی سایت بسته شد و ديگر صاحب سایت راهی برای دسترسی به «داده‌های» خود نداشت تا حتی از آنها نسخه‌ای تهیه کند. در بهار سال جدید، ماه مه، شرکت میزبان از صاحب سایت خواست که اشتراک سالانه خود را بپردازد و صاحب سایت نیز چنین کرد. اما یکی دو ماه بعد، هنگامی که زمان «مهاجرت» سایت به سرورهای جدید رسید، ناگهان بی‌هیچ اعلام قبلی سایت از صفحه جهان مجازی پاک شد و اثری از آن نبود. وقتی در این باره از شرکت میزبان پرسش کردم، پاسخ این بود: شما در ایران زندگی می‌کنید و ما بنا بر قانون ایالات متحده نمی‌توانیم با ساکنان ایران داد و ستد داشته باشیم. به آنها گفتم، خب اگر این طور بود چرا سر سال، قبل از انتقال سایت به سرورهای امریکا، خواستار تمدید اشتراک شدید؟ و بعد چرا حالا اجازه نمی‌دهيد من از سایتم و داده‌های آن نسخه‌ای داشته باشم. هرگز پاسخی به این پرسشها داده نشد. این مصادره‌ی «سایت» و مسدود کردن دسترسی صاحب آن به «داده‌ها»یش مثل آن بود که با مستأجری قراردادش را تمدید کنند و اجاره‌ی سالش را هم از او بگیرند و بعد از یکی دو ماه او را از خانه بیرون بیندازند و حتی اجازه بردن اسباب و اثاثیه‌اش را هم به او ندهند. چنین ستمی را فقط می‌توان در حق «بیگانه» انجام داد. و اگر چنین ستمی را می‌توان به «بیگانه» روا داشت، پس دیگر چه جای حقوق بشر است؟ اما در این ماجرا عبرتهای دیگری نیز بود. به سایتهای متعددی نامه دادم و دادخواهی کردم، اما دریغ از گامی کوچک که کسی بردارد. به‌راستی، بود و نبود یک سایت چه اهمیتی دارد، آن هم وقتی از «ما» نباشد؟ هرکسی «ما»ی خودش را دارد و «حقوق» خودش را؟ این «ما» جهانی و بشری نیست؟ هرکه مدعی است بیاید خلافش را ثابت کند.

باری، گمان می‌بردم که سایت با همه هزینه‌ای که برای پرداخت و طراحی‌اش شده بود از میان رفته است. اما دوستی که یکی دو سال قبل نسخه‌ای برای «اصلاح» از آن تهیه کرده بود، آن نسخه را در اختیار داشت و من با اینکه دیگر میلی به داشتن سایت نداشتم باز راضی شدم که این سایت را راه بیندازم. مطالب این یکی دو سال را که اندک بود دوباره منتشر کردم. بخش «عکس» سایت به کلی از میان رفته است، چون این بخش در اصل در میان «داده‌ها»ی داخلی خود سایت وجود نداشت و بر روی نرم‌افزاری متعلق به شرکت میزبان بود. بنابراین، دیگر آن بخش را نخواهم داشت و علاقه‌ای به تجدید آن هم ندارم. گرچه شاید باز نرم‌افزاری دیگر برای بخش عکس فراهم کنم. برخی از مشکلات سایت همچنان پابرجاست و کسی را ندارم که بتواند آنها را اصلاح کند و بهبود بخشد. بنابراین، با همه‌ی این اشکالها لنگ لنگان باز راهی می‌روم. تا چه باشد عاقبت و سرنوشتم.