• روشنفکران جاسوس

نمی‌دانم کجا بود که درباره‌ی تغيير معنای واژه‌ها در دوران سلطه‌ی فاشيسم و کمونيسم در اروپا خواندم، شايد در «افسانه‌ی دولت» کاسيرر بود، که فاشيستهای ايتاليايی و نازيهای آلمانی و کمونيستهای استالينی وقتی می‌گفتند «روشنفکر» از آن «خائن» و «جاسوس» و «دشمن مردم» را مراد می‌کردند. اما اينها تنها مشهورترين نمونه‌های کاربرد کلمه‌ی «روشنفکر» به معنای «خائن» و «جاسوس» و «دشمن مردم» نيست. مشهور است که لنين «نخبه‌روشنفکران» («اينتلجنتسيا») روس را با بدترين تعبير تحقير کرده است: «[آنان] مغز ملت نيستند، گه ملت اند». بی‌شک لنين، و نيز تروتسکی که در ابتدا در تاختن به «روشنفکران» با لنين همداستان بود و بعدها خودش از جمله‌ی همان روشنفکرانی بود که در دوره‌ی استالين بايد «نابود» می‌شدند، خود از زمره‌ی همان «نخبه‌روشنفکران»ی بودند که رهبری خلق را به دست گرفته بودند، اما چرا آنان بايد در مقام قدرت اين قدر در برابر روشنفکران مخالف کم‌تحمل می‌شدند؟ آيا اين از دهن کجی روزگار بود؟