• «راعی» و «رعیّت»: شبانی، پیامبری، پادشاهی و به خدایی رسیدن حکومت

«راعی و رعیّت»، یکی از استعاره‌ها و سرمشق‌های شایع و رایج در اندرزنامه‌های اخلاقی ـ سیاسی و حتی شعر و نثر کهن فارسی برای بیان رابطهٔ حکومت‌کنندگان و حکومت‌شوندگان است. اما «رعیّت»، کلمه‌ای که در آثار اخلاقی ـ سیاسی کهن فارسی گاهی به معنای مَجازی برای اشاره به «زیردستان» و «فرمانبرداران»، یا به طور کلّی «اتباع» دولت، یا «رَعَایا» (“subjects”)، به کار می‌رفت/می‌رود، و گاهی به معنای حقیقی، و برای «گوسپندان»، در واقع، به معنای «چرندگان» است و با کلمهٔ «راع» و «راعی» (شبان یا چوپان) و «مرعی» یا «مرتع» («چراگاه») همریشه. از آنجا که استعارهٔ «شبان ـ گوسپند» در طی بیش از چند هزاره سرمشقی برای «رهبری» و «ولایت» دینی و عرفانی و سیاسی در جهان باستان و یکی از استعاره‌های مسلط در بیان نسبت خدا و انسان و رهبری دینی و معنوی و نیز رابطهٔ حکومت‌کنندگان و حکومت‌شوندگان و «ولایت» و سلطهٔ «پادشاه» نیز بوده است و حتی در گفتار فیلسوف آلمانی قرن بیستم مارتین هایدگر دربارهٔ نسبت انسان با هستی، با تعبیر «شبان هستی»، باز بنا به سنّت یهودی ـ مسیحی بیانی معنوی یافته است، و مفهوم «قتل شبان» و «شبان گمشده» در مقام جنایت دموکراسی یا مردم‌سالاری در حق خدای پدر یا خویشاوندی در گفتار مارکس‌گرایان فرانسوی، کسانی همچون بنی لوی (که از مائو به موسی (ع) و دین پدری بازگشت) و ژاک رانسییِر، نیز باز مورد توجه قرار گرفته است، نخست، می‌کوشم تفاوت نگرش یهودی ـ مسیحی و قرآنی را در این خصوص متمایز کنم و معلوم کنم که چرا قرآن یهودیان (و نه مسلمانان) را از به کار بردن تعبیر «راعِنا» در خطاب به پیامبر (ص) بازمی‌دارد و آن‌گاه به چرایی رواج این مفهوم، از راه حدیث «کُلُّکم راع و کُلُّکم مسؤول»، در دورهٔ اسلامی و مفسّران بعدی آن در دورهٔ معاصر، مرتضی مطهری و محمد باقر صدر، و دیگر نویسندگان دانشگاهی بپردازم و بعد با نقد افلاطون و فوکو از رابطهٔ شبان ـ گوسپند یا «نظام شبانی» در مقام سرمشقی برای «رهبری سیاسی» و «رهبری دینی» و نیز بحث ژاک رانسییِر از «مردم‌سالاری» در مقام «قتل خدای پدر» یا «شبان گمشده» این گفتار را به پایان ببرم.

واژگان کلیدی: راع، راعی، شبان، رعیّت، رَعَایا، چرندگان، گوسپندان، شاه، پیامبر، یهود،  تورات، انجیل، قرآن، راعِنا، مطهری، افلاطون، سقراط، تراسوماخوس، فوکو، شبان گمشده، رانسییِر، عقلانیت، ولایت، قدرت، رهبری، سیاست، کشورداری

متن کامل مقاله را می‌توانید از کانال تلگرام  من  fallosafahmshk@  یا academia.edu بردارید.