• تفاوت «انتقاد» (criticism) و «نقد» (critique) در زبان انگلیسی

 پیشینیان یا قدما کتاب‌هایی داشتند به نام «آداب» که در آن روش‌ها و هنجارها و مفاهیم هر کاری را مطابق با خرد/حکمت و پسند و رسم زمانهٔ خود شرح می‌دادند، از آن جمله بود: «آداب المعلمین و المتعلمین»، در اینکه آموزگاران و دانش‌آموزان چگونه باید رفتار کنند. در اینکه آموزش و یادگیری همچون هر کار دیگری از جمله خوردن و پوشیدن خود نیازمند «آداب» است شکی نیست، اما گویا به برکت «انقلاب اسلامی ایران» و برافتادن هرگونه «آداب» و «رسم و رسومی» ما نه تنها «آداب» تمدن و «رسم و رسوم» قدیم یا سنّت سنجیده و حکیمانهٔ ایرانی – اسلامی در کارها را از یاد برده‌ایم، بلکه «آداب» و «رسم و رسوم» جدید غربی را هم نیاموخته‌ایم و امروز هرچیزی را به نام «نقد» روا می‌شمریم، از جمله دروغ و افترا و تحریف!

 یکی از چیزهایی که در آغاز آموختن هر علم یا هر زبانی می‌باید بیاموزیم اصطلاحات و زبان خاص آن علم یا رشته است. اما، متأسفانه، اکثر ما چون در نابسامانی (anomy”“) پس از «انقلاب» بار آمده‌ایم و نخستین دستاورد «نظام جدید» هم «براندازی» آموزش و آموزگار و گذاشتن «عمامه» و «چفیه» و «حراست» و «بسیج» و «صف شعار» و «صف نماز» به جای درس و بحث بوده است و فاتحهٔ آموزش عالمانه و حکیمانه هم مانند بسیاری چیزهای دیگر در این دیار خوانده شده است، ناگزیریم خود دستی بالا بزنیم و برای خود برنامه‌ای در «بازآموزی» بگذاریم. یکی از این بازآموزی‌ها، البته، باید «یادگیری» دوبارهٔ «زبان» و معانی «کلمات» باشد، کلماتی که نخست «نظام» معانی راستین آنها را برانداخت و بعد نیز خودمان با نادانی‌مان یا با ترجمه‌هایمان یا با کاربرد نادرست‌مان معانی راستین آنها را نابود کردیم. یکی از این کلمات «نقد» است که اکنون در موارد بسیاری در عمل به معنای «هوچی‌گری» و «عوامفریبی» و «خودفروشی» («خودنمایی») و «ویرانگری» و «تخطئه» و «تحریف» و افتراست. بنابراین، برای اینکه با «آداب نقد» أشنا شویم، اکنون باید ببینیم در زبان انگلیسی چه تفاوتی میان «انتقاد» و «نقد» می‌گذارند و بعد ببینیم که چه نفاوتی میان «نقد» و «انتقاد» (criticism”“) و «عیب‌جویی» (censure”“) در زبان انگلیسی هست و چرا در فرهنگ کهن ما عیب‌جویی نکوهیده بود!؟

 ۱. نویسنده‌ای انگلیسی  به ما هشدار می‌دهد که برخی افراد تفاوت «نقد» (critique”“) و «ناقد» (critic”“) را در انگلیسی متوجه نمی‌شوند چون این دو‌تا در انگلیسی مانند هم تلفظ می‌شوند و بنابراین آنها را گاهی مترادف و به جای هم به کار می‌برند! از نظر این نویسنده فهم معمول افراد از «نقد» (critique”“) این است که «نقد» مانند «انتقاد» (criticism”“) یافتن عیب یا خطا در نوشته است. اما در زبان انگلیسی تفاوتی ظریف میان آنها هست که می‌باید روشن شود، هرچند در آغاز چنین تفاوتی نبوده است. به گفتهٔ او:

نقد (critique”“)

عبارت است از تحلیل یا ارزیابی مفصل از چیزی. اگر کسی در موضوعی صاحب‌نظر است، نویسندگان جدید از آن صاحب نظر می‌خواهند که به‌طور رسمی به نقد آثار آنها بپردازد. از کلمهٔ نقد در این معنا به صورت فعل استفاده می‌شود، یعنی: نقد کردن. افراد گاهی نقد را به اشتباه نحوه‌ای از صدور قضاوتی منفی دربارهٔ چیزی می‌پندارند که یقیناً چنین نیست. کلمهٔ «نقد» (critique”“) در زبان انگلیسی از صورت فرانسوی این کلمه (critique”“) گرفته شده است و در کلمهٔ یونانی «کریتیکوس» ریشه دارد که به معنای قضاوت کردن یا صدور حکم است.

 «انتقاد» (criticism”“)

عبارت است از جلب توجه یا تأکید بر کوتاهی‌ها یا قصورهای موجود در اثری یا اشتباهات شخصی، نگرشی، باوری، طرحی، یا خط مشی یا هرچیز دیگری در زیر این آسمان آبی. اما، انتقاد همواره منفی نیست با اینکه علاوه بر مبتنی بودن بر قضاوت ذاتاً ارزشگذار نیز هست. ....

 باری، در حالی که کلمهٔ «انتقاد» (criticism”“) کلمه‌ای قدیمی در زبان انگلیسی است و از دیرباز تا امروز برای ارزشگذاری دربارهٔ اثری نوشتاری یا شخصی یا چیزی به کارمی‌رفته است، در اثنای دهه‌های ۷۰ و ۸۰ (میلادی) جای خود را به کلمهٔ فرانسوی critique”“ یا «نقد» داد ...

 باری، «نقد» اسم است اما امروز به صورت فعل و به جای «انتقاد» از آن استفاده می‌شود. در حالی که گمان می‌رود «انتقاد» در وهلهٔ نخست یافتن عیب است، گمان می‌رود که «نقد» ارزیابی عینی از چیزی باشد و علاوه بر نظرهای منفی نظرهای مثبت را نیز شامل شود.

 «نقد» به‌طور کلی همواره غیرشخصی است و می‌کوشد که چیزی را اصلاح کند در حالی که «انتقاد» گاهی می‌تواند شخصی باشد و بارها اتفاق افتاده است که گیرنده آن را حمله به خود شمرده است.       

رجوع شود به:  

  https://www.differencebetween.com/difference-between-critique-and-vs-criticism/

۲. نویسنده‌ای دیگر تفاوت‌های  «انتقاد» و «نقد» را بدین گونه برمی‌شمارد.

«انتقاد» (criticism”“)

یافتن عیب؛ از آن تصمیم انتقاد کرد چون ناواقعگرایانه بود...

قضاوت کردن در خصوص محاسن و معایب

«نقد» (critique”“)

مرور یا تفسیری انتقادی است، به‌ویژه تفسیری انتقادی از آثار هنری یا ادبی

بحثی انتقادی از مبحثی مشخص

فن انتقاد

تفاوت میان نگرش نقد و انتقاد

انتقاد عیب می‌یابد/ نقد به ساختار می‌نگرد

انتقاد در پی آن چیزی است که کم است / نقد در پی یافتن آن چیزی است که کاراست

انتقاد آنچه را نمی‌فهمد محکوم می کند/ نقد خواستارروشن‌سازی است

انتقاد با زبانی سرشار از تمسخر بیرحمانه و طعنه‌آمیز گفته می‌شود/ صدای نقد مهربان و صادقانه و عینی است

انتقاد منفی است/ نقد مثبت است (حتی دربارهٔ آنچه کارا نیست)

انتقاد مبهم و کلی است / نقد ملموس و مشخص است

انتقاد درکی از شوخ‌طبعی ندارد/ نقد بر خنده نیز تآکید می‌کند

انتقاد علاوه بر نوشتار در پی عیب‌های نویسنده است / نقد تنها به آنچه روی کاغذ است می‌پردازد.

رجوع شود به:

http://abacus.bates.edu/~rrichar2/learn/ui/critique.htm

۳. نویسنده‌ای دیگر نیز به ما اندرز می دهد: «نقد آری، انتقاد نه».

 نویسنده‌ای دیگر، پس از نقل خاطره‌ای شخصی از شیرینی‌پزی دختر ۱۶ ساله‌اش و انتقادهایی که از دخترش شد، به ما یادآور می‌شود که چگونه «نقد» کنیم و «انتقاد» نکنیم. به گفتهٔ او:

«انتقاد» در پی سرازیر کردن اشک شخص است در حالی که «نقد» می‌خواهد به اشخاص یاری کند که بهتر شوند.

«انتقاد» روی اهداف ناقد متمرکز است، در حالی که نیّت برانگیزندهٔ «نقد» خدمت به اهداف خالق آثر است.

«انتقاد» متمرکز بر قضاوت است وسرزنش کردن شخص، در حالی که «نقد» توصیفی است و متمرکز بر یافتن راه حل‌ها.

دیگر تفاوت‌های «نقد» و «انتقاد» از این قرار است:

«نقد» سازنده است و اصلاحاتی پیشنهاد می‌کند برای آنچه باید کرد.

«انتقاد» ویرانگر است و بر آنچه نباید کرد تأکید می‌کند.

«نقد» ناخودپسند است از این حیث که به نیت خالق اثر احترام می‌گذارد، نه به پسندهای ناقد.

«انتقاد» خودپسند است و هدف خالق آثر را به نفع امیال ناقد نادیده می‌گیرد.

«نقد» مشخص است (به‌طور نمونه، برنامهٔ شما پیشرفت خواهد کرد اگر جای بیش‌تری برای چیزهای ناشناخته بگذارید).

«انتقاد» مبهم است (به‌طورنمونه، من اصلا گمان نمی‌کنم برنامهٔ شما شدنی باشد).

«نقد» بر روی خلق یا آفرینش اثر تمرکز می‌کند.

«انتقاد» بر روی خالق یا آفرینندهٔ اثر.

«نقد» آنچه را کاراست می‌یابد.

«انتقاد» در پی آنچه کم است می‌گردد.

«نقد» خواستار روشن‌سازی است.

«انتقاد» محکوم می‌کند انچه را نمی‌فهمد.

«نقد» با لجنی مهربان و صادق و عینی به صدا درمی‌آید.

«انتقاد» با زبانی سرشار از تمسخر بیرحمانه و طعنه‌آمیز گفته می‌شود

«نقد» بهترین سود خالق اثر را در نظر دارد.

«انتقاد» بیش‌تر دلمشغول این است که ناقد احساس زیرکی یا قدرتمندی کند.

 رجوع شود به:

https://www.iacet.org/news/iacet-blog/blog-articles/critique-but-dont-criticize/#:~:text=Criticism%20is%20judgmental%20and%20focused,Critique%E2%80%A6&text=%E2%80%A6%20is%20constructive%2C%20offering%20improvements%20on%20what%20to%20DO.