• تفاوت «انتقاد» (criticism) و «نقد» (critique) در زبان انگلیسی

پیشینیان یا قدما کتاب‌هایی داشتند به نام «آداب» که در آن روش‌ها و هنجارها و مفاهیم هر کاری را مطابق با خرد/حکمت و پسند و رسم زمانهٔ خود شرح می‌دادند، از آن جمله بود: «آداب المعلمین و المتعلمین»، در اینکه آموزگاران و دانش‌آموزان چگونه باید رفتار کنند. در اینکه آموزش و یادگیری همچون هر کار دیگری از جمله خوردن و پوشیدن خود نیازمند «آداب» است شکی نیست، اما گویا به برکت «انقلاب اسلامی ایران» و برافتادن هرگونه «آداب» و «رسم و رسومی» ما نه تنها «آداب» تمدن و «رسم و رسوم» قدیم یا سنّت سنجیده و حکیمانهٔ ایرانی – اسلامی در کارها را از یاد برده‌ایم، بلکه «آداب» و «رسم و رسوم» جدید غربی را هم نیاموخته‌ایم و امروز هرچیزی را به نام «نقد» روا می‌شمریم، از جمله دروغ و افترا و تحریف! 

• خوبی «راننده» مهم نیست، خوبی «وسیلۀ نقلیه» مهم است!

وقتی از رابطۀ «راننده» («رهبر») با «وسیلۀ نقلیه» («جامعه») سخن می‌گوییم و به دنبال بهترین راه نظارت بر کار راننده برای تأمین سلامتی سرنشینان و وسیلۀ نقلیه هستیم، «خوبی» و «مهارت» راننده قبل از به دست گرفتن رانندگی «وسیله» اهمیت چندانی ندارد، چرا؟ چون راننده هر مهارتی داشته باشد و هر جوازی هم که به او داده باشند می‌تواند مربوط به گذشته باشد و در مراحل مختلف زندگی تغییر کند. بهترین راننده هم همیشه در بهترین حال نیست: او خسته می‌شود، بیمار می‌شود، پیر می‌شود، دستانش لغوه می‌گیرند، چشمانش ضعیف می‌شوند و حتی سلامت روحی و روانی‌اش را از دست می‌دهد. بنابراین، همواره لازم است بر کار «راننده» نظارت شود. به او اجازه داده نشود بیش از حد معینی در روز رانندگی کند، سلامتش زیر مراقبت باشد و به موقع خود نیز بازنشسته شود. اما آیا همین ملاحظات ساده که دربارۀ تمامی صاحبان حرفه‌ها رعایت می‌شود در خصوص «رهبران» مادام‌العمر کشورها نیز رعایت می‌شود؟ آیا آنها بازنشسته می‌شوند، آیا آنها به دلیل بی‌مبالاتی جریمه یا توقیف می‌شوند؟ آیا کسی سلامت روحی و روانی آنها را زیر نظر دارد، آیا کسی به بی‌کفایتی آنها و برکناری‌شان می‌تواند بیندیشد و آن را بر زبان آورد؟ در یک کلام، آیا هیچ نظارتی بر کار آنها از سوی تمامی افراد جامعه وجود دارد، همچون دیگر حرفه‌ها و مشاغل؟