• خمینی و پایان «مرجعیت» و «ولایت»!

یکی از دستاوردهای بزرگ جنبش‌های اجتماعی و ضد دولتی و ضدحکومتی اخیر ایران، به‌ویژه پس از سال ۸۸، کنار رفتن «آخوندها» (یا به قول خودشان «روحانیت»!) از «رهبری» و حتی «همراهی» با جنبش‌های مردمی و عدالت‌خواه و آزادی‌خواه بوده است. چرا که دیگر گذشته است آن زمان که مردم به فتوای آخوندی با ستمی دولتی یا حکومتی درافتند. اکنون «آخوند» خود یا نمایندهٔ «دولت» یا بخشی از «دولت»، یا به تعبیر دقیق‌تر، «سلطان/امام جائر» است. از شرّ او به کی پناه باید برد؟ به یکی از جنس خودش؟ «آخوندها» اکنون دیگر نه با «عوام»‌اند و نه حتی با «بازار». انقلاب ۵۷ «خوان یغمایی» به گسترهٔ تمامی ایران را از روی زمین تا زیر زمین پیش روی آنان نهاد. اما این تمامی داستان نیست. «آخوندها» قرن‌ها «شریک دزد» و «رفیق قافله» بوده‌اند، از یک سو «پایی در دربار سلاطین» داشتند و از سویی دستی در جیب «بازار»، و البته فریب «عوام کالانعام» ساده‌ترین کارشان بود. تقسیم آنان به «درباری» و «مردمی»، یا در واقع «بازاری»، تقسیمی گمراه‌کننده است.

• چرا «مهسا امینی» نمودگار شد؟

«مهسا امینی» نه چریک و فعال سیاسی بود، نه از «دختران چهارشنبه‌های سفید»، نه کسی که بخواهد با «حجاب» مبارزه کند و نه «فمنیست» و نه از آن دسته کسانی که بخواهند برای حزبی یا مرامی تبلیغ کنند و یا در راه عقیده‌ای «جهاد» کنند. پس چرا «جان سپردن» او «در هنگام بازداشت» باید بر مردم چنین گران بیاید؟ در مقایسه‌ای تاریخی می‌توانیم بگوییم که او هیچ شباهتی به زنان «مبارز» و «انقلابی» قرن بیستم نداشت، نه برای آزادی سرزمبنی مبارزه می‌کرد و نه برای پیش‌برد «عقیده‌»ای. او نه «جمیله بوپاشا» بود و نه «لیلا خالد»، و نه «اشرف دهقان» و نه «محبوبه متحدین» که در سال‌هایی دور برای بسیاری قهرمانان مبارزه و پیکار در راه آزادی سرزمینی یا عقیده و ایدئولوژی بودند، اما اکنون شاید از خاطر بسیاری کسان رفته باشند یا دیگر از چشم افتاده باشند، چون آرمان‌هایی که آنان برایشان جنگیدند یا به چنان نتایج ناخوشایندی انجامیدند که اکنون مردم را از «اصل مبارزه» نیز بیزار کرده‌اند یا به دست وارثان مبارزات آنان به چنان منجلابی افتاده‌اند که جز حماقتی پوچ به نظر نمی‌آیند.

• ولایت: به رفق یا به عُنف؟

[والی می‌باید] بنای کارها تا تواند به رفق کند نه به عُنف. رسول (ص) گفت: «هر والی که با رعیّت رفق کند، با وی در قیامت رفق کنند». و دعا کرد و گفت: «بار خدایا! هر والی که با رعیت رفق کند تو با وی رفق کن، و هرکه عُنف کند تو با وی عُنف کن». و گفت رسول (ص) که «نیکو چیزی است ولایت و فرمان دادنْ کسی را که به حق آن قیام کند، و بد چیزی است ولایتْ کسی را که در حق آن تقصیر کند». 

غزالی، کیمیای سعادت، رکن دوم: معاملات، «اصل دهم: در رعیّت داشتن و ولایت راندن»، ص ۲۹-۵۲۸. 

• ولایت ابلیس!

بدان که ولایت داشتن کاری بزرگ است، و خلافتِ خدای ـــ تعالی ـــ است اندر زمین ـــ چون بر سبیلِ عدل رود، و چون از شفقت و عدل خالی باشد خلافتِ ابلیس بُوَد، که هیچ سببْ فساد را عظیم‌تر از ظلمِ والی [ولی امر، سلطان، امام] نیست. 

و اصل ولایت داشتن علم و عمل است. 

غزالی، کیمیای سعادت، رکن دوم: معاملات، «اصل دهم: در رعیت داشتن و ولایت راندن»، ص ۵۲۵. 

• چرا «هرروز» عاشورا و «هرجا» کربلاست؟

این سخن موجز و نغز و پُرمعنا را که «هرروز عاشورا و هرجا کربلاست» («کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا») به یقین دانسته نیست که چه کسی گفته است. برخی آن را به امام جعفر صادق (ع) نسبت داده‌اند، اما سندی برای آن در دست نیست. اما برای آن‌که «می‌اندیشد» و «عقل» را به کار می‌بندد، «ارزش» و «اهمیت» سخن به «گوینده» نیست، به «خود سخن» است. پس باید ببینیم که آیا این سخن خود واجد معنایی برای «همه‌ٔ روزها» و «همهٔ جاها» هست؟ آیا این سخن به ما کمکی برای فهم «عاشورا» و رویدادهای مشابه با آن می‌کند؟