• بیمار، پزشک و جراحی: آیا «سیاست» شباهتی به «پزشکی» دارد؟

استفاده از «تشبیهات» یکی از راه‌های آسان‌فهم کردن مسائل و راه حل‌ها برای عامهٔ مردم است، اما این کار می‌تواند هم‌هنگام سرشار از خدعه و دغل و توجیه‌تراشی برای جنایتکارانه‌ترین کارها و کردارها نیز باشد. تشبیه عملی سیاسی به عملی پزشکی از جمله شگردهایی است که سیاستمداران و ایدئولوگ‌ها و نظریه‌پردازان و روشنفکران و آخوندهای درباری (وابسته به نظام) و روزنامه‌نگاران تبلیغاتچی برای توجیه ضرورت اعمال خشونت‌آمیز یا دردآور برای جامعه بدان متوسل می‌شوند تا بگویند فلان برنامهٔ سیاسی مانند «عملی پزشکی» ضروری است، عملی که می‌تواند با قطع عضوی و درد و خونریزی همراه باشد، اما برای نجات بیمار لازم است. اما آیا شیاهتی میان بیمار (بدن زندهٔ یک فرد) و جامعه (انبوهی از افراد) و سیاست و پزشکی و سیاستمدار و پزشک هست؟ یا این تشبیه تنها توجیهی است برای جنایت و تحمیل خشونت و درد و محنت به جامعه، در جایی که هیچ نیازی به چنین کاری نیست. وانگهی، آیا جامعه است که نیاز به جراحی دارد یا «دولت» یا «نظام» است که باید جراحی شود؟: بیمار کیست و علت بیماری چیست یا کیست؟ آیا «فلاکت» و «بدبختی» مردم از نادانی و ناتوانی فکری «نظام» است یا از خودشان؟ هواداران براندازی و انقلاب هم می‌توانند بگویند که «هر بدی و رنجی که هست از دولت و نظام است و ما باید این غدهٔ سرطانی را از مغز یا سر جامعه بیرون آوریم و جراحی کنیم تا جامعه از این همه درد و رنج آسوده شود!» باری، اگر هرکس خود را «پزشک» و «جراح» بداند و علت درد را هم فلان چیز آن وقت هرکس دست به تیغ می‌شود و خیال می‌کند با بریدن یا کشتن یا قطع کردن فلان چیز همه چیز درست می‌شود. مگر انقلاب‌ها برای این رخ نمی‌دهند که روشنفکران یا مردم گمان می‌کنند که هرچه بدبختی است از «نظام» است و تا «سر» درمان نشود هیچ چیز درست نمی‌شود؟ بنابراین، استفاده از «تشبیهات» پزشکی آسان است، اگر ما بخواهیم خشونتی غیرضروری را به نام «عمل جراحی» به ذهن‌های زودباور و عاری از اندیشه به باورانیم. اما «سیاست» پزشکی نیست. 

• رفقای بد

آدم در زندگی باید بسیار مراقب باشد که با چه کسانی دوستی یا نشست و برخاست می‌کند. همنشینی و دوستی و رفاقت نه تنها در خوی و خصلت شخص تأثیر می‌گذارد بلکه قضاوت دیگران دربارهٔ او را نیز تغییر می‌دهد و تعیین می‌کند. از همین روست که گاهی در زندگی تاوان دوستی با کسانی را می‌دهیم که شاید فقط دورادور سلام و علیکی با آنها داشته‌ایم یا مدت‌هاست که از آنها بربده‌ایم و جدا شده‌ایم، اما چون زمانی با آنها دوست بوده‌ایم یا نشست و برخاستی و سلام و علیکی داشته‌ایم، بدنام شده‌ایم، و هنوز داریم چوبش را می‌خوریم و تاوان این بدنامی را می‌دهیم. از سوی دیگر، دوستان و رفقای خوب هم نه تنها در زندگی و خوی خصلت ما تأثیرگذارند بلکه مایهٔ نیکنانی و سربلندی و سرافرازی و نیکبختی مایند. از همین روست که مردم می‌گویند اگر می‌خواهی کسی را بشناسی ببین با چه کسی دوست و رفیق است!  

• آیا انسان «گرگ» انسان است؟

جنگ دو چهره دارد، خشونتی بی‌مانند که هیچ حیوانی مانند آن رفتار نمی‌کند، مگر انسان. و مهربانی و همدردی و دلسوزی و یاریگری با ستمدیدگان و جنگ‌زدگان که باز هم هیچ حیوانی مانند آن رفتار نمی‌کند، مگر انسان. انسان حیوانی شگفت‌انگیز است: درنده‌ترین و بیرحم‌ترین و خودخواه‌ترین و در همان حال مهربان و احساساتی و غمخوار همهٔ هست‌ها یا کائنات. انسان هم جلاد و قصاب است و هم شاعر و نقاش و موسیقیدان و فیلسوف و داستان‌سرا و قصه‌گو. انسان را «گرگ»، یا «خدا» نامیدن، به‌تنهایی گویای واقعیت وجود او نیست. انسان موجودی دوچهره و دو نیمه یا دوپاره است: نیمه‌ای تاریک یا سیاه و نیمه‌ای روشن یا سپید. بسته به اینکه کدام رویش به سوی ما باشد، یا کدام رویش آشکار شده باشد و از ذات او برآمده باشد: کالیگولا یا بودا. هر انسانی هم گرگ است و هم خدا. آیا اوضاع و احوال است که یکی را آشکار می‌کند، و همچون داروی ظهور آن را تثبیت می‌کند، یا خواست و ارادهٔ خود آدمی در آن تأثیرگذار است؟ این پرسشی است که اسطوره و دین و فلسفه و علوم انسانی هریک کوشیده‌اند و می‌کوشند بدان به گونه‌ای پاسخ گویند. پاسخ هرچه باشد. اکنون روزگاری است که گویی «کالیگولا»ها بسی بیش‌ترند تا «بودا»ها.   

• از «عملیات ویژه» تا «جنگ تجاوزکارانه و وحشیانه»: کژدیسگی زبان برای سرپوش گذاشتن بر خشونت و دهشت جنگ

اکنون  دو هفته از آغاز «عملیات ویژهٔ» پوتین در اوکراین گذشته است و جنگی تمام عیار و ویرانگر و مصیبت‌بار و دهشتناک نه تنها کشوری حاصلخیز و پُربرکت با مردمانی سخت‌کوش و زحمتکش را  به رنج و مصیبت دچار ساخته است و پیامدهای آن به همسایگان و دیگر مردمان جهان نیز رسیده است و می‌رسد، بلکه جتی بیم آن است که چیزی ناخواسته و نیندیشیده (همچون اتفاقی فنی در نیروگاه‌های هسته‌ای) هستی تمامی زمین و جهان را به خطر اندازد و تمدن بشری را یا به آغاز تاریخ بازگرداند یا به کلی از پهنهٔ زمین پاک کند.  

• چه کسانی راه را برای پوتین هموار کردند؟: نقش سیاست‌های آشتی‌جویانه و مماشات‌های رئیس جمهورهای امریکا

امریکا و غرب را تا چه اندازه می‌توان در خصوص حملهٔ پوتین به «اوکراین» سرزنش کرد و «مقصر» دانست؟ روایت پوتین، و همصدا با او برخی از سرسپردگان و متحدانش و نیز برخی از مخالفان همیشگی امریکا (موضعی به اصطلاح روشنفکرانه و چپگرایانه که بنا بر آن در رخداد هر شرّی پای امریکا در میان است!)، این است که «توسعه‌طلبی» امریکا و ناتو و تمایل آنها به همسایه شدن با روسیه «علت» این جنگ بوده است، چون روسیه احساس خطر کرده است و به دفاع از خودش برخاسته است!؟ این «علت‌شناسی» را در نوشتاری دیگر با این عنوان بررسی خواهم کرد: آیا «توسعه‌طلبی» امریکا و ناتو بود که «اوکراین» را ویران کرد؟: پوتین و مغالطهٔ «علت جعلی».